Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dzieci

Niemowlęta i dzieci stosunkowo często cierpią z powodu atopowego zapalenia skóry (AZS). Szacuje się, że choroba ta może dotyczyć nawet około 20% maluszków. Pierwsze objawy można zaobserwować zazwyczaj w pierwszym roku życia. Niestety, u około 40% najmłodszych pacjentów schorzenie to nie mija i utrzymuje się również w życiu dorosłym.

Czym jest atopowe zapalenie skóry?

Atopowe zapalenie skóry jest przewlekłą chorobą dermatologiczną o podłożu genetycznym. U podstaw tej choroby mogą stać dziedziczne zaburzenia układu odpornościowego oraz niewłaściwa budowa naskórka.

Czynnikami wyzwalającymi AZS u niemowląt i dzieci mogą być czynniki środowiskowe, takie jak zanieczyszczenie środowiska i warunki klimatyczne. AZS często współistnieje z innymi chorobami alergicznymi, np. katarem siennym lub astmą. Alergeny, które w największym stopniu wpływają na zaostrzenie AZS, pochodzą z pokarmów i kosmetyków.

Atopowe zapalenie skóry ma charakter nawrotowy. W przebiegu tej choroby pojawiają się okresy nasilenia i remisji objawów. Pierwsze symptomy chorobowe najczęściej pojawiają się już we wczesnym okresie niemowlęcym. Podczas trwania choroby do nawrotów może dojść między innymi w wyniku oddziaływania warunków środowiskowych oraz alergii – również po bardzo długim, nawet kilkuletnim okresie bezobjawowym.

Jak rozpoznać AZS u niemowląt i dzieci?

Objawy atopowego zapalenia skóry mogą być dla maluszków niezwykle dotkliwe i prowadzić do rozdrażnienia, płaczu, niepokoju, a nawet problemów ze snem.

Do najbardziej charakterystycznych symptomów AZS u niemowląt i dzieci należą:

·        rumieniowe, grudkowe i pęcherzykowe zmiany skórne występujące najczęściej na skórze twarzy, owłosionej części głowy, tułowiu, rąk i nóg – zmiany te z czasem mogą przekształcać się w nadżerki, a w końcu w strupki,

·        bardzo sucha, szorstka i skłonna do podrażnień skóra,

·        nasilony świąd, na który najmłodsi reagują płaczem i drapaniem,

·        nawrotowy charakter symptomów, czyli okresowe pojawianie się i znikanie problemów skórnych.

Objawom typowym dla atopowego zapalenia skóry mogą towarzyszyć również symptomy związane z alergiami:

·        nieżyt nosa,

·        zapalenie spojówek,

·        astma,

·        nietolerancja niektórych pokarmów.

Rodzaj i stopień nasilenia objawów AZS u najmłodszych pacjentów zależą między innymi od wieku dziecka:

·        do 1–2 roku życia: zmiany skórne są widoczne przede wszystkim na twarzy, owłosionej skórze głowy, tułowiu, rękach i nogach,

·        między 1–2 a 11–12 rokiem życia: zmiany skórne dotykają skóry w zgięciach stawów kolan, łokci i nadgarstków, na karku i grzbietach stóp i dłoni,

·        po 11–12 roku życia: zmiany skórne mogą pojawiać się także w pozostałych miejscach ciała.

Jak leczyć AZS u niemowląt i dzieci?

Widząc opisane wyżej objawy u swojego dziecka, koniecznie należy udać się konsultację z lekarzem dermatologiem. Tylko specjalista będzie w stanie odróżnić AZS na przykład od łuszczycy czy grzybicy, skierować na odpowiednie badania (np. testy alergiczne lub badania krwi pod kątem obecności przeciwciał IgE), postawić właściwą diagnozę i zaproponować leczenie dostosowane do indywidulnej sytuacji maluszka. 

Leczenie atopowego zapalenia skóry u dzieci polega przede wszystkim na:

·        wyeliminowaniu lub maksymalnym ograniczeniu kontaktu z czynnikami alergizującymi,

·        prawidłowej codziennej pielęgnacji wrażliwej dziecięcej skóry,

·        zastosowaniu kremów lub maści przeciwzapalnych w miejscach zmian skórnych,

·        zastosowaniu leków przeciwhistaminowych zapobiegających świądowi i redukujących objawy alergii.

Pomocne w leczeniu AZS u najmłodszych mogą być też terapie uzupełniające takie jak:

·        naświetlanie promieniami ultrafioletowymi, czyli fototerapia,

·        immunoterapia alergenowa potocznie nazywana odczulaniem,

·        Stosowanie specjalistycznej odzieży wspomagającej leczenie.

Jak pielęgnować skórę niemowląt i dzieci z AZS?

Mając na uwadze zdrowie skóry maluszka, warto pamiętać o tym, że istnieją czynniki, które wywołują i nasilają objawy atopowego zapalenia skóry. W wypadku niemowląt i dzieci należy przede wszystkim unikać:

·        kontaktu z alergenami pokarmowymi (np. mleko, jaja kurze) i wziewnymi (np. pyłki, kurz, sierść, pleśń, grzyby),

·        używania detergentów oraz preparatów czyszczących i pielęgnacyjnych ze sztucznymi dodatkami (np. substancje zapachowe i konserwujące),

·        podrażnień mechanicznych wynikających np. z kontaktu z włóknami wełny czy drapania swędzącej skóry,

·        przebywania w miejscach ze zbyt suchym, zbyt gorącym lub zbyt wilgotnym powietrzem (np. bezpośrednio na słońcu lub w niewietrzonym pomieszczeniu).

Przy atopowym zapaleniu skóry najważniejsze w codziennej pielęgnacji jest odpowiednie oczyszczanie, nawilżanie, natłuszczanie i barierowe ochranianie skóry maluszka. Można w tym celu wykorzystać specjalistyczne preparaty takie jak:

·        emolienty przeznaczone do skóry atopowej u dzieci – mogą mieć konsystencję lotionów, mleczka, kremu lub maści; warto aplikować je nawet 3–4 razy dziennie; zmniejszają suchość skóry, odbudowują naturalną barierę ochronną naskórka, redukują świąd, a często mają też działanie przeciwzapalne;

·        szampony i odzywki dla dzieci z AZS – mają podobne działanie ochronne, nawilżające i przeciwświądowe jak emolienty, ale są przeznaczone do pielęgnacji owłosionej skóry głowy; mogą być stosowane codziennie, gdyż są niezwykle delikatne;

·        żele, mydła i balsamy dla dzieci ze skórą atopową – oprócz działania łagodzącego, nawilżającego i przeciwświądowego, mają też tę dodatkową przewagę nad typowymi preparatami drogeryjnymi, że nie szczypią maluszków w oczy;

·        woda micelarna do mycia skóry atopowej u dzieci – łagodzi wysypki, wzmacnia naturalny płaszcz hydrolipidowy skóry i hamuje rozwój złych bakterii na skórze;

·        mleczko z oliwą do mycia niemowląt z AZS  – preparat działa łagodząco, zmniejsza podrażnienia, a przy tym doskonale nawilża wrażliwą skórę niemowląt i najmłodszych dzieci.

W pielęgnacji najmłodszych chorych borykających się z atopowym zapaleniem skóry warto posiłkować się również rozwiązaniami, które mają na celu ochronę wrażliwej skóry przez czynnikami alergizującymi i drażniącymi. Szczególnie przydatne mogą okazać się:

·        mokre opatrunki przy użyciu stokinetek i bandaży leczniczych – chronią skórę, wspierają nawilżanie skóry i zwiększają wchłanianie substancji nawilżających;

·        preparaty nanokolidalne wspierające pielęgnację skóry dzieci przy AZS – nasączone nimi tkaniny (np. odzieży, bielizny oraz pościeli) działają łagodząco, antybakteryjnie, antywirusowo i przeciwgrzybiczo;

·        odzież ochronna dla dzieci z AZS – koszulki, legginsy i bielizna chronią skórę przed czynnikami zewnętrznymi, usuwając jednocześnie nadmiar wilgoci bez wysuszania skóry.